آشنایی با ساز توبا

توبا از سازهای بادی برنجی است. این ساز نسبتاً جدید است و در قرن نوزدهم به مجموعه سازهای ارکستر افزوده شده است. مهم‌ترین نقشی که به این ساز در آثار موسیقی سمفونیک داده شده در سمفونی فانتاستیک اثر هکتور برلیوز بوده است. شکل دیگر این ساز بصورت (توبا تنور) یا یوفونیوم می باشد چگونگی ارتعاش هوا: هوا توسط لب های نوازنده مرتعش می شود.

همچنین بخوانید: آشنایی با ساز ترومبون و انواع آن

انواع سازتوبا

تو باتن های زیادی دارد که رایج ترین آنها F، E-flat و C یا B-flat است. طول لوله اصلی در لوله B-flat حدود 18 فوت، در لوله C لوله 16 فوت، در E-flat 13 فوت و در F12 است. لوله دارای سوراخ مخروطی است، به این معنی که قطر این سوراخ بر اساس طول لوله از شیپور تا زنگ افزایش می یابد. سوراخ مخروطی باعث می شود که دستگاه جریانی از آرایش خاصی از هارمونیک ها را ساطع کند. همچنین اکثر موسیقی های توبا با کلید باس نوشته میشوند تا با لحن مهمانی مطابقت داشته باشند، بنابراین نوازندگان توبا باید نحوه استفاده صحیح از انگشتان را برای ساز خاص خود بدانند.

گروه‌های برنجی سبک بریتانیایی که برای نواختن روی توبا ساخته می‌شوند، معمولاً دارای گامی تند هستند که توبای تخت B دو اکتاو و یک پله پایین و توبای تخت E یک اکتاو و یک پله ششم ماژور پایین‌تر از نت نوشتاری هستند. این به نوازندگان این امکان را می دهد تا بدون یادگیری نواختن با روش های جدید استفاده از انگشتان برای همان موسیقی نوشته شده، ساز را تغییر دهند. بنابراین وقتی موسیقی با صدای بلند نوشته می شود، توبا تبدیل به یک ساز متحرک می شود.

پرصداترین توبا، توبای کنترباس مسطح C یا B است (به ترتیب به عنوان لوله های مسطح CC یا BB نامیده می شود که بر اساس یک تغییر سنتی در آنچه که اکنون سنت اکتاو منسوخ شده است). گام اصلی لوله CC 32 هرتز و لوله BB مسطح 29 هرتز است. توبا سی سی به عنوان یک ساز ارکستر در ایالات متحده استفاده می شود، در حالی که تو پایتخت BB توسط ارکسترهای آلمانی، اتریشی و روسی ترجیح داده می شود. در ایالات متحده، لوله BB-flat عمدتاً در مدارس استفاده می شود (بیشتر به دلیل استفاده از سوسافون BBb در راهپیمایی های دبیرستانی) و همچنین در میان نوازندگان آماتور ارشد محبوب است. اکثر حرفه ای ها در ایالات متحده CC tuba می نوازند و BB در بین آنها محبوب است و بسیاری از آنها با استفاده از هر چهار توبا تمرین می کنند.

اجزای ساز توبا

این شامل یک لوله عمودی سیم پیچ، سه یا چهار دریچه، یک سوراخ مخروطی پهن، یک زنگ پهن و یک فنجان دهانی شکل است. قطعات مختلف لوله توبا با استفاده از تکنیک‌های استاندارد ماشینکاری و خم می‌شوند. سپس قطعات به هم جوش داده می‌شوند تا ابزار کامل شود.

برخی آهنگسازانی که آثار برجسته ای برای توبا دارند، عبارت اند از: هيندميت (Hindemith) Sonata for Bass Tuba وُن ويليامز (Vaughan Williams): کنسرتو، اَِلک ويلدر (Alec Wilder) : سوناتا باخ: سوييت شمارهٔ يک برای ويولن سل که اغلب، قسمت سوم اين سوييت را برای باس توبا اجرا می کنند و والترهارتلی (Walter S.Hartley):سوييت برای باس توبا.

تنها نوازنده ی حرفه ایی این ساز در ایران که فعال میباشد ( البته تا زمان درج این مقاله )افشار حشمتیان از فارغ التحصیلان هنرستان موسیقی در مقطع کارشناسی و دانشجو کارشناسی ارشد رشته اتنوموزیکولوژی میباشد رهبر ارکستر بادی ایرانیان و تنظیم کننده ی بسیاری از قطعات معروف جهان برای ارکستر بادی تهران بوده است.

نت نویسی این ساز با کلید فا خط چهارم می باشد.

یوفونیوم بیشتر در ارکسترهای بادی ایفای نقش میکند و جایگاه آن در یک ارکستر بادی همانند نقش ویلنسل در ارکستر سمفونیک است . بصورتی که سولو (تکنوازی ) ساز ویلنسل در موومان دوم سمفونی شماره پنج بتهوون در تنظیم ارکستر سازهای بادی برای ساز یوفونیوم نوشته شده است.

اين ساز کليد دار از خانوادهٔ ساکسهورن ها (saxhorns) در اندازه و صدا دهی های مختلف و دارای حجم صدايی پُر و با قدرت است. در حال حاضر باس توبا و کنترباس توبا بيشترين مورد استفاده را دارند. مالر (Mahler) در همهٔ کارهای برنجی خود از اين دو نوع ساز و در < سمفونی هفتم> از نوعی باس کوچک استفاده کرده است که يک نهم بزرگ پايين تر از نت های نوشته شده، شنيده میشود.

وقتی در ارکستراسيون توبا قيد می شود، منظور همان باس توبا است . باس توبا اغلب همراه با ترومبون باس برای سنگين کردن خط باس ارکستر،يک پارت را اجرا می کنند. به طور کلّی ساکسهورن باس هايی که تاکنون مورد استفاده قرار گرفته اند، عبارت اند از:

باس توبا در فا که وزن نسبتاً کمی دارد و مدت ها به عنوان باس ارکستر مورد استفاده قرار میگیرد

باس توبا در  می بمل که اندکی بزرگ تر است و کمتر مورد استفاده قرار می گرفت.

باس توبا در  دو که پس از ورود به ارکستر سمفونيک، جانشين دو ساز قبلی شد.

باس توبای بزرگ دوبل  سی بمل که پايين ترين توبای استفاده شده در باندهای نظامی، و از نظر حجم و شکل ظاهری بزرگ تر از ساير انواع توبا است و به بُمباردون (Bombardon) نيز معروف است. واگنر در ارکستراسيون حلقهٔ نيبلونگ که تصنيف آن بيست و يک سال به طول انجاميد، برای يافتن صدای بسيار بم، يک توبای بُمباردون انتخاب کرد.

نوازندهٔ توبا امروزه در ارکستر سمفونيک قادر است در تمام محدودهٔ مثال بالا بنوازد (نت نويسی معمول اين ساز در کليد فا است).

توليد آوا و زبان زدن: توليد انواع تُن ها در اين ساز با ديناميک های مختلف امکان پذير است. در اين ساز نيز مانند ديگر سازهای بادی تمام نت های زير خط اتصال در يک نفس اجرا می شوند.

تکنیکهایی مانند : زبان زدن تَکی، دوتايی و سه تايی در اين ساز قابل اجرا هستند، اگرچه زبان زدن دوتايی و سه تايی در ادبيات ارکستریِ استاندارد معمول نيستند.

اولین استفاده از توبا چه بود؟

ترومپت از ابتدای این ژانر در جاز مورد استفاده قرار گرفته است. در سال‌های اولیه، گروه‌های موسیقی اغلب از ترومپت برای نواختن در فضای باز و کنترباس برای اجراهای داخلی استفاده می‌کردند. در این زمینه، توبا را گاهی اوقات «باس برنجی» می نامیدند، برخلاف کنترباس (بیس زهی).

همچنین بخوانید: آشنایی با ساز کلارینت باس

یادگیری نحوه نواختن ساز توبا

اگر به دنبال یادگیری نواختن ساز توبا هستید بهتر است ابتدا به یک آموزشگاه موسیقی خوب مراجعه کنید. تا به صورت کاملا حرفه‌‌ای و خوب این ساز را یاد بگیرید پیشنهاد ما به شما مراجعه به بهترین آموزشگاه موسیقی در کرج می‌باشد. یاد گیری این ساز حتما باید توسط یک استاد به صورت حضوری انجام شود. زیرا نمی توان یادگیری آن را به صورت تئوری و مرحله به مرحله بیان کرد. یادگیری ساز توبا دارای نکات و حتی بعضی از تکنیک های فیزیکی خواصی است که باید حتما استاد طی جلسات زیادی آن ها را به آرامی و همراه با تکرار و تمرین فراوان به شما آموزش دهد. به همین خاطر اگر علاقه ای به آموختن آن دارید حتما باید به صورت حضوری مراجعه کنید.