ویبرافون سازی است از خانواده سازکوبه‌ای. شکل ویبرافون شبیه به سازهای زیلوفون و ماریمبا است با این تفاوت که قطعه‌های آن از جنس آلومینیوم هستند. این قطعه‌ها طول‌های متفاوت دارند و به همین دلیل نت‌های گوناگون را اجرا می‌کنند. ویبرافون می‌تواند مانند پیانو دارای پدال باشد.
فهرست مطالب
ویبرافون چیست
ساز ویبرافون با ریشه آفریقایی، نسل جدیدی از ساز گسیلوفون می باشد و از زیر مجموعه موسیقی کوبه ای است. این ساز از نظر صدا شبیه به زیلو فون و از نظر چیدمان کیبورد شبیه به پیانو است. پایه های این ساز به جعبه ای محکم شده است و یک تشدید کننده در زیر هر صفحه قرار دارد. در واقع لوله های فلزی از جنس آلومینیوم با سوراخ هایی در پایین، ارتعاشات نوار مربوطه را تقویت می کنند.
در این ساز صفحه ای در سر هر لوله فلزی آلومینیوم قرار گرفته شده است که سبب می شود این لوله ها حول محور خود بچرخند و سوراخ های لوله بر اثر هوا کمی باز و بسته شوند. به همین ترتیب صدا حاصل می شود. در حقیقت این ساز نام خود را از این ارتعاشات صدا گرفته است.
مشخصات ساز ویبرافون
یک ساز ویبرافون از موتور، مکانیزم دمپر، میله ها، رزوناتورها و قاب تشکیل شده است. این ساز معمولا با بازی چکش به صدا در می آید.
- موتور الکتریکی برای به حرکت درآوردن دیسک هایی( این دیسک ها در قسمت رزوناتورها قرار دارند) در یک طرف از ساز ویبرافون نصب شده است. این ساز در گروه های غیر جاز و موسیقی کلاسیک با موتور الکتریکی خاموش نواخته می شود. هر چند در این موسیقی ها خاموش بودن موتور امری عادی است اما اگر درخواست شود می توان آن را روشن کرد.
- در سال های اول تولد این ساز هیچ مکانیزم پدالی برای آن تعریف نشده بود. اولین بار در شرکت JV Deagan در سال ۱۹۲۷ مکانیزم پدالی را برای این ساز تعریف شد و تاکنون هم بدون تغییر پا برجا می باشد. این پدال در واقع یک میله سخت و سفت است که در قسمت زیرین مرکز ساز است که توسط یک فنر برای تنظیم کردن به سمت بالا فشار می دهند. همچنین یک پد دراز نمدی را در مقابل قسمت طبیعی و تیز درگیر می کند. این پد میله یا پدال را به سمت پایین می کشد و در این هنگام یادداشتها آزادانه نواخته می شوند. در واقع با رها کردن مکانیزم پدال، دمپر درگیر خواهد شد و همه لرزش ها از بین می رود.
- میله های این ساز که به اندازه های از قبل تعیین شده بریده می شوند و از استوک میله ای با جنس آلومینیوم هستند. سوراخ های این میله آلومینیومی از قسمت عرض آنها حفر می شوند. در نتیجه آنها را با طناب که بیشتر از طناب چتر نجات استفاده می شود آویزان می کنند.
- رزوناتورها از آلومینیوم ساخته می شوند و سبب شدید شدن لوله ها با دیوارهای نازک هستند. رزوناتورها معمولا از یک طرف باز و از سمت دیگر بسته هستند.
- قالب در این ساز باید به گونه ای محکم باشد که نیروهای پیچشی که توسط پدال، فنر، دمپر و فشارهای حمل و نقل را تحمل کند. همچنین باید آنقدر سبک باشد که به آسانی قابل حمل باشد. هرچند با وجود سنگینی میله ها به تنهایی، دیگر جایی برای موضوع سبک بودن قالب باقی نمی گذارد. میله ها نیز باید به نحوی محکم وصل شوند، که ایمن باشد اما محکم نباشد.
همچنین بخوانید: آموزش پیانو در کرج
مشخصات این ساز به شرح زیر می باشد
- وزن تقریبا ۶۰ کیلو
- تعداد پتک ۴ عدد
- محور صدا ۳ التاو
پتک ها در ساز ویبرافون
چکش یا پتک از ابزار اصلی نواختن ساز ویبرافون می باشد. که معمولا از جنس لاستیک می باشد و در طناب یا نخ پیچیده شده است. در نهایت آن را به یک رولپلاک باریک وصل کرده که معمولا از چوب توس یا خیزران و برخی اوقات از نایلون یا فایبر گلاس ساخته می شود.
چکش ها عامل بسیار مهم در نواختن این ساز هستند، از حلقه ای ملایم تا نواختن زنگ فلزی و … . این چکشها دارای انواع مختلفی هستند که از نظر وزن، سر، انعطاف پذیری، تغییرات سختی و طول محور بسیار متفاوت می باشند. یک نوازنده باید همه این پتک ها را با خود حمل کنند تا برای افرادی که به دنبال صدایی خاص هستند، برایشان از آنها استفاده نماید.
چگونه ساز ویبرافون نواخته می شود؟
ساز ویبرافون دارای دو ردیف موازی و از تیغه هایی تشکیل شده است. صدایی که از تیغه بمی و تیغه زیر تولید می شود کاملا متفاوت است. در واقع اگر تیغه کوتاه تر باشد صدا بمی و زیر بلندتر تولید می شود.
نحوه چیدمان این تیغI ها مانند صفحه کلید پیانو می باشد. نوازنده در هنگام نواختن باید در کنار این ساز به نحوی قرار بگیرد که کلید ها(تیغه ها) به صورت طولی در مقابل خویش قرار بگیرند به عبارت دیگر‌نوازنده در مقابل آنها باشد.
ارتباط ساز ویبرافون و موسیقی
ساز ویبرافون یکی از ساز های جاز است که از ویبرافون ست های مشهور می توان جوک لاک، گری برتون، لیونل همپتون و …. اشاره کرد. این ساز به دلیل قابلیت فوق العاده و تند بود در اکثر فیلم ها و کنسرت ها از آن استفاده می شود.
قطعات این ساز در موسیقی آکادمیک مانند سمفونی بهار، اپرای لولو بر، باله بریت شاهزاده بتکده و … بکار رفته است. در واقع زیگفرید فینک و داریوش افرادی هستند که برای این ساز آهنگ نوشتند.
ساز ویبرافون و شخصیت ویبرافون است
آیا ساز ویبرافون و شخصیت ویبرافون ست با هم مرتبط است؟ در واقع انتخاب یک ساز برای یادگیری از مهمترین قدم های یادگیری است. برای انتخاب ساز مطابق با شخصیت، فرا گرفتن آن و قدم گذاشتن در سازه های موسیقی از تجربیات جذابی است که باید یاد گرفت.
اینکه موسیقی را در مدارس موسیقی یاد خواهید گرفت ، یا در بهترین آموزشگاه موسیقی در کرج آن را فرا می گیرید، مهم آرامش و لذتی است که در نواختن آن برای شما به ارمغان خواهد آورد.
سخن آخر
ساز ویبرافون از موسیقی جاز محسوب می شود. این ساز به دلیل منحصر بودن رنگش در دهه ۵۰ و ۶۰ در اکثر موسیقی پاپ و فیلم ها از آن استفاده کرده اند. اگر این ساز با چکش های مخصوص خود به صفحات آن ضربه وارد شود شروع به نواختن می کند. این چکش ها دارای سرهایی در اشکال مختلف است به نحوی که نوازنده همزمان چهار چکش، دو تا در هر دست باید داشته باشد.
