سیم های سه تار و تار بخش مهمی از سازهای ایرانی الاصل و قدیمی تار و سه تار می باشند که بدون تنظیم صحیح آنها نمی توان اصوات مناسبی ایجاد کرد. سیم های تار و سه تار شامل انواع مختلفی است که می توانند از جنس فولاد، برنز و … ساخته شوند و قطر یا ضخامت های متفاوتی دارند. در این مقاله با معرفی سه تار و تار به ضخامت سیم های سه تار و تار و زمان تعویض آنها می پردازیم.
معرفی تار
تار از جمله ساز های زهی ایرانی است که همراه با مضراب (ابزاری برای تولید صدا و صوت)، استفاده می شود. این ابزار و آلات موسیقی در کشورهای مختلفی مانند تاجیکستان، ارمنستان، جمهوری آذربایجان، گرجستان، برخی مناطق خاورمیانه و نواحی قفقاز استفاده می شود که عمدتا کاربرد آنها، نواختن موسیقی های سنتی در مراسم های مختلف است. برخی معتقدند تار وسیله و ابزاری مشترک میان اقوام ایرانی تبار بوده است که در حوزه فرهنگی ایران قدیم قرار داشته است.
در مورد تفاوت تار و سه تار از لحاظ شکل ظاهری باید گفت تار از سه قسمت کاسه و دسته و جعبه گوشی ها تشکیل شده است که قسمت کاسه آن به دو بخش بزرگ و کوچک (نقاره) تقسیم بندی می شود. در دور دسته پره هایی به تعداد 25 عدد که امروزه تعداد آن 28 تا است، قرار دارد. تعداد سیم های تار 6 تا است که از انتهای کاسه تحتانی شروع شده و از روی خرک عبور می کند و در با عبور از تمام قسمت های دسته، دور جعبه گوشی ها کشیده می شود.
معرفی سه تار
سه تار یکی دیگر از سازها و آلات موسیقی ایرانی است که نواختن آن با ناخن انگشتان دست انجام می شود. این ساز معمولا دارای 4 سیم بوده که از قسمت کاسه تا پنجه در امتداد دسته کشیده شده است. جنس سیم ها از فولاد و برنز است.
ترتیب سیم های سه تار
این ساز دارای 28 پرده از جنس روده حیوانات بوده و بسیار به تار نزدیک است. کاربرد این وسیله در موسیقی دستگاهی ایران می باشد که برای تک نوازی نیز از آن استفاده می شود. جنس سه تار معمولا از چوب گردو، توت و افرا است و دسته آن نیز از برنز و فولاد ساخته می شود. سه تار دارای دو قسمت اصلی کاسه و دسته است. همچنین اجزای دیگر این دستگاه خرک و سیم گیر است که به ترتیب در روی صفحه و انتهای کاسه قرار دارد.
آشنایی با ضخامت سیم های سه تار و تار
ضخامت سیم های سه تار و تار یکی از سوالاتی است که هنرجویان همواره در مورد آن سوالاتی داشته و ممکن است در اثر خراب شدن سیم های سه تار و تار در اثر کوک کردن آنها یا مضراب زدن نادرست با آن به مشکل برخورند.
در مورد ضخامت سیم های سه تار و تار باید گفت ضخامت سیم های سفید یا D0 و سیم هنگام در حدود 18 و یا بیشتر (ضخیم تر) می باشد. جنس این نوع سیم های سفید از فولاد بوده و معمولا در دو نوع روکش کروم و بدون روکش می توان آن را تهیه نمود. تفاوت در بین سیم های سه تار و تار با یکدیگر در عوامل مختلفی اعم از جنس سیم، میزان ضخامت سیم ها و نوع ساز می باشد.
ضخامت سیم های سه تار و تار | قسمت دوم
در ادامه مبحث ضخامت سیم های تار و سه تار باید به ضخامت و جنس سیم های زرد اشاره نمود که با عنوان sol و بم نیز شناخته می شوند. ضخامت این سیم ها برای sol و بم به ترتیب معمولا به اندازه قطر 20 میلی متر و 35 میلی متر است. قطر سیم های زرد معمولا 2 میلی متر از ضخامت و قطر سیم های سفید بیشتر است. این سیم ها (و همچنین در بعضی موارد سیم های قرمز) از جنس برنز می باشند. در بعضی موارد نیز نوازندگان از قطر 22 میلی متر برای سیم های زرد و قطر 38 و 40 میلی متر برای سیم های بم استفاده می نمایند.
معرفی نام سیمهای سه تار
سیمهای حاد:
سیمهای بم:
سیم اول (سیم دو):
سیم دوم (سیم سل):
سیم سوم (سیم بم):
سیم چهارم (سیم
مشتاق):
| شماره | جنس | رنگ | نام | قطر |
| سیم یکم | فولاد | سفید | «حاد» | ۲۰-۲۲ میکرون |
| سیم دوم | برنز | زرد | «زیر» | ۲۲-۲۵ میکرون |
| سیم سوم | فولاد | سفید | «مشتاق» یا «زنگ» | ۲۰-۲۲ میکرون |
| سیم چهارم | برنز | زرد | «بم» | ۳۵-۴۰ می |
زمان تعویض سیم های سه تار و تار
در مورد زمان تعویض سیم تار و تعویض سیم سه تار باید گفت زمان تعویض سیم های تار و سه تار به طور کلی بستگی به عوامل مختلفی دارد که از جمله آنها می توان گفت:
– فشار بر ساز و سیم ها با دست نوازنده
– شرایط محیطی از جمله رطوبت محیط که می تواند در عمر سیم تار و سه تار موثر باشد.
– میزان زمانی که برای تمرین و استفاده از این سازها انجام می شود.
– مرغوبیت و جنس سیم ها
سیم های سه تار و تار پس از مدتی استفاده دچار زنگ زدگی، عدم پایداری کوک ها، دو صدایی و گز زدن، رنجه شدن در قسمت پشت پرده و عواملی از این دست می شوند که در این زمان لازم است سیم ها تعویض شوند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص آموزش تار در کرج و آموزش سه تار در کرج می توانید به یکی بهترین آموزشگاه موسیقی در کرج مراجعه کرده و با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
اسم سیم های تار
سیمهای سفید
سیمهای سفید (Do) در برخی موارد با قطر ۱۸/۰ میلی‌متر و در برخی موارد ضخیمتر، از جنس فولاد ساخته میشوند و به دو نوع با روکش کروم و بدون روکش تقسیم میشوند. البته انواع سیم‌ها فقط به این دو نوع محدود نمی‌شوند و آلیاژهای مختلفی نیز ممکن است استفاده شود. جنس آلیاژ سیم با جنس قرقره متفاوت است و معمولاً نوازندگان با روش‌های خاص خود کیفیت آلیاژ را تشخیص می‌دهند.
سیمهای بدون روکش کروم
معمولاً صدای سیمهای بدون روکش کروم زنگ‌تر، بازتر و شفاف‌تر است و سیمهای روکش‌دار صدایی تمیزتر، قدری گرفته‌تر و البته با صدای اضافه کمتر و مناسب برای ضبط دارند. نوازندگان می‌توانند با توجه به صدای ساز خود، فشار پنجه و مضراب، سلیقه شخصی و سایر عوامل، نوع و ضخامت سیمهای سفید را انتخاب کنند.
سیمهای زرد
سیمهای زرد (Sol) معمولاً با قطر ۲۰/۰ میلی‌متر و بم‌ها با قطر ۳۵/۰ میلی‌متر از جنس برنز ساخته میشوند. قبلاً تا ۳۰ سال پیش از جنس برنجی که زردرنگ بودند، برای ساخت سیم‌ها استفاده می‌شد که صدای کم‌زنگتری داشتند و کیفیت بهتر صدای سیمهای برنزی جدید سبب از رده خارج شدن سیمهای برنجی شد؛ اما نام آنها یعنی “سیم زرد” باقی ماند.
با توجه به نکات فوق، برخی نوازندگان برای سیمهای زرد از قطر ۲۲/۰ میلی‌متر و برای بم‌ها از قطرهای ۳۸/۰ و ۴۰/۰ میلی‌متر استفاده میکنند. قطر سیمهای زرد معمولاً ۰/۲ میلی‌متر بیشتر از سیمهای سفید است.
سازنو
سیمهای سه تار معمولاً از دو جنس ساخته میشوند:
- فولاد
- برنز
سیمهای سفید سه تار فولادی و سیمهای زرد سه تار برنجی هستند.
سیمهای سه تار معمولاً به این ترتیب نامگذاری میشوند:
- سیم اول یا حاد: باریکترین سیم و معمولاً از جنس فولاد است.
- سیم دوم یا زیر: کمی ضخیمتر از سیم اول و از جنس برنز است.
- سیم سوم یا مشتاق: ضخیمتر از دو سیم قبلی و از جنس فولاد است.
- سیم چهارم یا بم: ضخیمترین سیم و از جنس برنز است.
نکته: گاهی اوقات به سیمهای دوم و چهارم، سیمهای زرد هم میگویند.
کاربرد هر سیم: هر سیم در تولید صداهای مختلف و ایجاد ملودیهای متنوع نقش دارد. سیمهای باریکتر صداهای زیر و سیمهای ضخیمتر صداهای بم تولید میکنند.
انتخاب بهترین نوع سیم سه تار بستگی به سلیقه شخصی، سبک نواختن و نوع چوبی که سه تار شما از آن ساخته شده است دارد. اما به طور کلی، سیمهای با کیفیت‌تر صدایی شفاف‌تر، پایداری کوک بهتر و عمر طولانی‌تری دارند.
یک سوال رایج بین نوازندگان سه تار است. انتخاب سیم مناسب، تاثیر مستقیم بر روی کیفیت صدا، طول عمر ساز و لذت نوازندگی شما دارد. عوامل مختلفی مثل جنس سیم، ضخامت، برند و نوع آلیاژ در انتخاب سیم ایده‌آل نقش دارند.
