آشنایی با ساز قانون و تفاوت آن با سنتور

معرفی ساز ایرانی قانون

قانون، سازی ست به شکل ذوزنقه ی قائم الزاویه و از سازهای زهی مضرابی (زخمه ای) مطلق است که در ساخت آن، چوب، پوست، فلز، استخوان و زه به کار رفته اند. نوازنده، این ساز را نشسته، در حالی که ضلع بزرگ تر آن روی میز یا پاها، به سمت نوازنده قرار دارد، با دو انگشت سبابه ی دست راست و چپ مجهز به مضراب می نوازد. قانون قدمتی طولانی دارد و معمولاً از چوب های کهنه شده و محکم گردو و نیز مانند دیگر سازهای ملی در اندازه های مختلف و با اختلافاتی در ساخت و اجزای تشکیل دهنده ساخته می شوند. این ساز در کشورهای دیگر، مانند مصر، ترکیه، ارمنستان و … در اندازه ها و وسعت های متفاوت به کار گرفته می شود.

نت نویسی برای قانون روی دو حامل صورت می گیرد. در این ساز برای حدود یک اکتاو از صداهای بم، با کلید فا خط چهارم و بقیه با کلید سُل خط دوم حامل نت نویسی می شود

قانون یکی از سازهای ایرانی است که در قدیم با نام canon به اروپا راه یافته است. گفته شده است که نام اصلی این ساز ریشه یونانی داشته و به معنی قانون و قاعده است که ساخت آن به اوایل اسلام می‌رسد. برخی از افراد بر این باورند ساز قانون به دست افلاطون به اختراع رسیده است و برخی دیگر نیز اختراع آن را به فارابی نسبت داده‌اند. در ادامه این مقاله شکل ظاهری و ویژگی‌های این ساز به طور کامل مورد بررسی قرار گرفته است. ساز قانون در بهترین آموزشگاه موسیقی در کرج نیز توسط استادان مجرب به صورت خصوصی آموزش داده می‌شود.

همچنین بخوانید: آموزش مقدماتی سنتور

ویژگی‌های ظاهری ساز قانون

قانون به صورت یک جعبه ذوزنقه چوبی است و در دسته سازهای زهی مضرابی قرار دارد . ساز قانون توسط انگشتان سبابه هر دو دست به کمک مضراب نواخته می‌شود. این ساز در حالت کلی دارای 72 سیم است که به این شکل محاسبه می‌شود: 72=3×24. ای سیم‌ها باید در فاصله دیاتونیک کوک شوند. در صورت لزوم برای ایجاد تغییرهای کوچک بر روی سیم‌ها کافی است کلیدهای کوچک قرار گرفته در کنار گوشی‌ها را حرکت داد. این سیم‌ها از جنس روده گوسفند و یا نایلون به دور گوشی‌های وضع ستونی پیچانده می‌شوند. هر سه عدد از سیم‌های ساز قانون یک صدا را تولید می‌کنند. به همین خاطر از تمامی این 72 سیم فقط 24 صدا می‌توان تولید کرد.

همانطور که گفته شد سطح این ساز از جنس چوب است. سمت راست ذوزنقه به پنج خانه چهار گوش تقسیم شده است که با پوست روی آن را پوشش می‌دهند. در سمت چپ نیز تعداد 26 گوشی سه تایی وجود دارد که شامل 156 عدد کلید کوچک برای تغییر صدا و کوک از جنس مس و یا فلز وجود دارد. نوازنده برای ایجاد تغییر در کوک و نوازندگی در مقامی دیگر باید کلید‌های سمت چپ خود را حرکت دهد.

همچنین بخوانید: موسیقی ایرانی

اجزای مختلف ساز قانون

قانون؛ ساز کهن ایرانی مدت‌های زیادی در کشور ما ناشناخته و بی‌کاربرد مانده است و این در حالی است که کشورهای همجوار ما در ارکسترها و نوازندگی‌های خود از این ساز خوش صدا استفاده می‌کنند. اجزای مختلف ساز قانون عبارتند از:

• جعبه چوبی به شکل ذوزنقه
• پرده گردان( کلیدهای کوچکی که برای تغییر صدا در سمت چپ ساز به صورت متحرک بعد از شیطانک قرار گرفته‌اند.)
• شیطانک
• محل گره زدن سیم‌ها
• سیم‌ها
• گوشی ساز
• خرک
• پایه خرک
• شبکه‌های صدا
• صفحه رویی ساز قانون
• صفحه زیر
• ضلع کوچک سمت راست ساز
• ضلع بزگ سمت چپ ساز
• پوست
• حلقه‌های مضراب
• مضراب
• کلید کوک

قانون شاید در نگاه اول برای افراد مبتدی هم شکل ساز سنتور دیده شود ولی در اصل دارای تفاوت‌ها بارزی هستند که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

تفاوت‌های ساز قانون با سنتور

تفاوت قانون و سنتور

• هر دوی این‌ها ساز زهی زخمه‌ای هستند که توسط مضراب نواخته می‌شوند. شاید از لحاظ ظاهری اجزای تشکیل دهنده هر دو ساز با هم یکی باشند اما در ساختمان ساختاریشان تفاوت‌هایی مشاهده می‌شود. در هر دو ساز قانون و سنتورجعبه صوتی وجود دارد اما شکل آن در سنتور به صورت ذوزنقه متساوی الاضلاع است و در قانون به شکل ذوزنقه قائم الزاویه. هر دو دارای خرک بوده ولی در سنتور خرک به شکل پهن و دارای یک شیار باریک است در حالیکه ساز قانون خرکی به طول 35 سانتی متری در ارتفاع 2 سانتی دارد.
• هم ساز قانون و هم ساز سنتور دارای گوشی هستند که سیم‌ها به دور آن پیچیده شده‌اند. گوشی‌های سنتور در سمت راست آن قرار گرفته و از جنس فلزات ضد زنگ هستند ولی گوشی‌های قانون از جنس چوب و به شکل میخی هستند که به صورت عمودی در سمت چپ ساز نصب می‌شوند. کلید کوک نیز در هر دو ساز وجود دارد ولی در سنتور کلید دست راست نوازنده باید قرار بگیرد تا بتواند به وسیله آن نوع کوک را تغییر دهد و در قانون نیز دست چپ نوازنده.
• این سازها همچنین در تعداد سیم و جنس سیم‌ها دارای تفاوت‌هایی هستند. تعداد سیم‌ها در ساز سنتور 72 عدد است که 36 تای آن در رنگ زرد بر روی خرک سمت راست و 36 تای آن در رنگ سفید بر روی 9 خرک سمت چپ نصب می‌شوند. جنس سیم‌های قانون نیز از نایلون و یا ابریشم روکش‌دار است. از تفاوت‌های دیگر این سازها می‌توان به وسعت صدا، کوک سیم‌ها، سیم‌گیر، شیطانک، کلید نت نویسی و مضراب اشاره کرد.

افرادی که ساکن کرج یا اطراف آن هستند می‌توانند با ثبت نام در بهترین آموزشگاه موسیقی در کرج این ساز را توسط بهترین اساتید ساز نو فرا بگیرند. کافیست با شماره: ۰۹۱۲۶۷۸۴۹۵۷یا 2632502032 تماس بگرید.