ساز نی یکی از قدیمیترین انواع ساز دهنی چوبی خوش نواز سازهای اصیل ایرانی است. ساختار ساز نی از یک لوله استوانهای ساخته شده است که در روی بدنه آن سوراخهایی وجود دارد. برای ایجا صدا و ساز با این وسیله بعد از دمیدن نفس نوازنده در آن و باز و بسته شدن سوراخها توسط انگشتان نوازنده با کم و زیاد شدن طول موج یک نوای بسیار زیبا و اغلب غمگین تولید میشود.
که جزء آرامش بخشترین سازهای موجود در دنیا میباشد. این گونه ساز حتی با به وجود آمدن انواع سازهای امروزی و پرتنوع باز هم طرفداران خاص خود را دارد.
معرفی ساز نی
ساز نی معمولا دارای هفت تا هشت سوراخ در روی لوله استوانهای خود که از جنس نی است دارد. این ساز در انواع مختلفی وجود دارد که نحوه نواختن در آنها نیز متفاوت میباشد. ساز نی یا ساز چوپانی دارای تاریخچهای بسیار کهن میباشد. اغلب گفته شده است که این ساز توسط چوپانان برای داشتن آرامش روحی در دشت هنگام چرای گوسفندان نواخته میشده است.
سازهای بادی کهن و از جنس گیاه نی است که طول آن از شش گره و هفت بند تشکیل شده و به همین دلیل آن را نی هفت بند می گویند. هنگام نواختن، هوا از دهانه ی نی وارد می شود و با انگشت گذاری بر سوراخ ها و با تغییر فشار هوا، صداهای مختلف به وجود می آیند.
بخش زیادی از هوای دمیده شده، از سوراخ های بازِ نی خارج می شود و نوازنده با انگشت های هر دو دست، سوراخ ها را باز و بسته می کند. ممکن است نوازنده هنگام نواختن، دست راست را بالای دست چپ قرار دهد و برعکس. هنگام ساختن نی، روی گره ها را با نوار می پوشانند و بر سِر دهانه و انتهای نِی لوله ی استوانه ای کوتاهی به طول تقریبی 7 سانتی متر و هم قطر ضخامت نی، از فلز برنج قرار می دهند.
طول نی حدود 30 تا 65 سانتی متر و قطر آن حدود 1.5 تا 3 سانتی متر است و تعداد 5 سوراخ در طرف جلو و یک سوراخ در قسمت عقب نی ایجاد می کنند. هرچه لوله ی ساز باریک تر و کوتاه تر باشد صدای آن زیرتر است و برعکس. نی در اندازه های مختلف تهیه می شود و ساز تک نوازی است و نمی توان آن را کوک کرد.
از آنجایی که بدنه ی اصلی این ساز در طبیعت رشد می کند، دو نی کاملاً از هر جهت همسان، کمتر به دست می آید و به همین دلیل، با انتخاب طول و قطر آن، از هر پرده ای می توان نی داشت.
تمام فواصل موسیقی ملّی با نی قابل اجرا هستند اما چون در هر نوع نی، یک یا دو صدا وجود ندارد این فواصل را به سختی می توان اجرا کرد. بهترین میدان صدادهیِ نی حدود دو اکتاو از منطقه ی صوتی وسط است.
انواع ساز نی
انواع نی در جهان وجود دارد که هر یک ویژگیهای خاص خود را دارند. در ادامه به معرفی برخی از انواع ساز نی میپردازیم:
- نی هفت بند
- ساز نی کوتاه
- ساز نی بلند
- قره نی
- دوزله
ساز نی هفت بند
نی هفت بند همانطور که از نامش پیداست دارای 7 بند و 6 گره است. این نی مانند نی خرک 5 سوراخ دارد که 4 تای آن روی ساز و یکی از آنها زیر ساز قرار دارد. شاید دلیل نامگذاری آن بنام “هفت بند” نیز همین باشد.ا برای نواختن نی هفت بند آن را بین دندان قرار میدهند و سپس هوا را به داخل آن میدمند. این نی از 4 منطقه صوتی بم، اوج، غیث و ذیل تشکیل شده است.
همه چیز درمورد ساز نی
این ساز باید برای نواختن در لای دندانها قرارگرفته و به صورت کج یا اریب در دست نوازنده باشد تا به راحتی بتواند به صورت ریتمیک سوراخهای آن را باز و بسته کند. این ساز که جزء سازهای بادی میباشد برای ساز زندن باید نوازنده از هر دو دست خود استفاده کند.
خیلی از افراد بعد از دیدن ظاهر ساده این ساز گمان میکنند که نواختن با آن میتواند آسان باشد که این تنها یک تصور غلط است. برای کار با این ساز نیاز به تمرین و تکرار و آموزش زیادی میباشد تا فرد بتواند به زیبایی هرچه تمامتر بنوازد.به مرور زمان و پیشرفت در ساخت به تکامل رسیدن انواع ساز کوبه ای سازهای جدید کوبه ای نیز ساخته و با استقبال زیادی روبرو شد.
آموزش و نحوه نواختن ساز نی
آموزش نی چوپانی یک فعالیت موسیقایی است که فرد برای لذت خالص یا به خاطر هنر به آن روی میآورد و نی یک ساز موسیقی بادی شرقی است که از قدیم الایام در این کره خاکی یافت میشود. نوازنده، نی را عمودی در دست می گیرد و دهانه ی آن را بین دو دندان جلو و یا بین لب ها قرار می دهد و در آن می دمد.
یادگیری صحیح در دست گرفتن سازنی
نحوه یادگیری نواختن فلوت یا نی ابتدا با یادگیری صحیح در دست گرفتن ساز نی شروع میشود. برای به دست آوردن ملودی مورد نیاز در حین نواختن این ساز، ابتدا باید آن را به درستی نگه دارید، فلوت را به صورت افقی و به سمت بالای شانه راست نگه دارید، کشش توسط دهان از طریق دهانه دهان انجام میشود.
سمت چپ نی و در انتهای دیگر آن با دست راست از انتهای فلوت بلند میشود و در همان سطح دهان و دست چپ در وسط نی روی کلید بالایی ثابت میشود. شایان ذکر است که قرار گرفتن صحیح انگشتان بر روی فلوت مرحله بسیار مهمی است و برای تسلط آسان باید دانست که نی دارای تعدادی کلید ولوم مختلف در اندازه و شکل است و بنابراین شما باید محل صحیح کلیدی را که هر انگشت روی آن نصب شده است بداند تا بتوان به طور دقیق بازی کرد، برای انگشتان دست اسپرم، انگشت اشاره، وسط و حلقه قبل از پایان روی سه کلید آخر ثابت میشود.
تکهای از نی فلوت به طوری که انگشت حلقه روی کلید آخر ثابت شود، مانند فیله انگشت وسط و بعد از آنها انگشت اشاره و برای صورتی روی کلید رنگی که آنجاست ثابت شود. سمت بعد از قطعه انتهایی، انگشت شست زیر فلوت ثابت میشود تا فلوت متعادل بماند و در حین نواختن کج نشود.
در مورد انگشتان دست چپ، انگشت اشاره روی کلید دوم صدا از ابتدای نی و انگشت وسط روی کلید چهارم صدا ثابت میشود، با توجه به اینکه کلید سوم صدا. خالی رها میشود، همانطور که برای انگشت حلقه روی کلید ولوم پنجم ثابت میشود و صورتی روی کلید کوچک صدا ثابت میشود که از ابتدای فلوت شروع میشود و تا کلید ولوم پنجم ادامه مییابد. و در مورد انگشت شست، روی کلید تنظیم صدا که در پایین فلوت قرار دارد ثابت میشود.
اندازه فاصله سوراخهای نی
یکی از عوامل مهم در تولید صدای نی، اندازه و فاصله دقیق سوراخهای آن است. اندازه فاصله سوراخهای نی یکی از مهمترین عوامل تعیینکنندهی صدای این ساز سنتی و دلنشین است. این فاصلهها با دقت خاصی تعیین میشوند تا نوازنده بتواند با انگشتگذاری صحیح، طیف وسیعی از نتها را تولید کند.
عوامل مختلفی از جمله جنس نی، قطر آن و نوع موسیقیای که با نی نواخته میشود، بر اندازه این فاصلهها تاثیرگذارند.
تعیین نتها:
هر سوراخ در نی، با باز و بسته شدن، نتی خاص را تولید میکند. اندازه دقیق سوراخها، تعیینکنندهی ارتفاع این نتها است.
کیفیت صدا:
فاصلهی مناسب بین سوراخها، بر روی کیفیت صدا، از جمله زنگ و رنگ صدا، تاثیر مستقیم دارد.
سهولت نواختن:
طراحی دقیق سوراخها، به نوازنده اجازه میدهد تا با راحتی بیشتری نتها را اجرا کند.
اندازه استاندارد سوراخهای نی
متاسفانه، یک اندازه استاندارد جهانی برای فاصلهی سوراخهای نی وجود ندارد. این اندازهها، معمولاً توسط سازندگان نی و بر اساس تجربه و سلیقهی شخصی آنها تعیین میشود.
اندازه و فاصلهی سوراخهای نی، یکی از عوامل مهم در تولید صدای دلنشین این ساز است. با انتخاب یک نی با اندازه و کیفیت مناسب، میتوانید لذت بیشتری از نواختن نی ببرید.
روش دمیدن در نی
روش دمیدن نی بر اساس یک قانون اساسی است که فلوت در کنار دهان قرار میگیرد و هوا با زاویه ۴۵ درجه در لبه نی دمیده میشود و با توجه به نیروی دمش، گام. و تنها کنترل میشوند. شایان ذکر است که روش دمیدن به نی با استخراج صدای طبیعی از آن انجام میشود.
برای تسلط بر روش دمیدن هوا در فلوت، چندین قانون اساسی باید رعایت شود:
- برای یادگیری روش صحیح دمیدن میتوان ابتدا دمیدن در یک بطری پلاستیکی را با دمیدن از نازل بطری یاد گرفت ابتدا دمیدن در یک بطری خالی و سپس پر کردن آن را با آب یاد گرفت.
- پس از تسلط بر دمیدن در بطری، امکان دمیدن درنی وجود دارد، اما به جای دمیدن مستقیم از دهان، نازل دهانه فلوت در لبه پایینی لب قرار میگیرد و به آرامی از طریق دهان به سمت پایین میدمد.
بعضی فرم های موسیقی ایرانی، مانند انواع مثنوی، بهترین اجرایشان با این ساز است.در نت نویسی برای نی از کلید سُل خط دوم حامل استفاده می شود.شما دوستان می توانید جهت اموزش این ساز در بهترین آموزشگاه موسیقی در کرج میتوانید با شماره های مجموعه ساز نو : ۰۹۱۲۶۷۸۴۹۵۷ – ۰۹۳۷۰۹۳۸۵۷۸ – 026۳۲۵۰۲۰۳۲ – 026۳۲۵۵۷۵۵۸ تماس بگیرید.
ساز نو
