آشنایی با ساز نی

سازهای بادی کهن و از جنس گیاه نی است که طول آن از شش گره و هفت بند تشکیل شده و به همین دلیل آن را نی هفت بند می گویند. هنگام نواختن، هوا از دهانه ی نی وارد می شود و با انگشت گذاری بر سوراخ ها و با تغییر فشار هوا، صداهای مختلف به وجود می آیند. نوازنده، نی را عمودی در دست می گیرد و دهانه ی آن را بین دو دندان جلو و یا بین لب ها قرار می دهد و در آن می دمد. بخش زیادی از هوای دمیده شده، از سوراخ های بازِ نی خارج می شود و نوازنده با انگشت های هر دو دست، سوراخ ها را باز و بسته می کند. ممکن است نوازنده هنگام نواختن، دست راست را بالای دست چپ قرار دهد و برعکس. هنگام ساختن نی، روی گره ها را با نوار می پوشانند و بر سِر دهانه و انتهای نِی لوله ی استوانه ای کوتاهی به طول تقریبی 7 سانتی متر و هم قطر ضخامت نی، از فلز برنج قرار می دهند. طول نی حدود 30 تا 65 سانتی متر و قطر آن حدود 1.5 تا 3 سانتی متر است و تعداد 5 سوراخ در طرف جلو و یک سوراخ در قسمت عقب نی ایجاد می کنند. هرچه لوله ی ساز باریک تر و کوتاه تر باشد صدای آن زیرتر است و برعکس. نی در اندازه های مختلف تهیه می شود و ساز تک نوازی است و نمی توان آن را کوک کرد. از آنجایی که بدنه ی اصلی این ساز در طبیعت رشد می کند، دو نی کاملاً از هر جهت همسان، کمتر به دست می آید و به همین دلیل، با انتخاب طول و قطر آن، از هر پرده ای می توان نی داشت.

تمام فواصل موسیقی ملّی با نی قابل اجرا هستند اما چون در هر نوع نی، یک یا دو صدا وجود ندارد این فواصل را به سختی می توان اجرا کرد. بهترین میدان صدادهیِ نی حدود دو اکتاو از منطقه ی صوتی وسط است. بعضی فرم های موسیقی ایرانی، مانند انواع مثنوی، بهترین اجرایشان با این ساز است.

در نت نویسی برای نی از کلید سُل خط دوم حامل استفاده می شود.