هر کشور و هر منطقه ای در دنیا از مجموعه ای عظیم از آلات موسیقی در هنر و فرهنگ خود استفاده می نماید. سازهای مضرابی نوعی پر طرفدار از آلات موسیقی هستند که به صورت خاص خود از طریق دست، آرشه و یا انواع مضراب نواخته می شوند. ما در این مقاله قصد داریم ساز باغلاما و چگونگی نواختن آن را در حد آشنایی اولیه شرح دهیم.
معرفی ساز باغلاما
ترکیه یکی از مهمترین کشورها در عرصه موسیقی سازهای مضرابی است. سازهایی همچون تار و دو تار و باغلاما از شناخته شده ترین سازها در این کشور هستند که گروه خاصی از استادان بزرگ در نواختن این ساز تبحر دارند. نواختن متبحرانه این ساز یکی از مهمترین عوامل در ارتقای فرهنگ و هنر کشور ترکیه و شناساندن آن در بین دیگر کشورها است.
از باغلاما علاوه بر مردمان ترک، مهاجران کردزبانِ عراق نیز به خوبی استفاده نموده و همین افراد در چند دهه گذشته این ساز را به کشور ایران وارد نمودند و نواختن آن از همان زمان در بین ایرانیان نیز محبوبیت پیدا کرد.
ساز باغلاما که به نام های دیگری مانند دیوان، بوزوق، جورا و بعضا به دلیل شباهت ظاهری در برخی مدل ها به اشتباه تنبور نیز شناخته می شود، امروزه در میان ایرانیان طرفداران بسیاری پیدا کرده است و بسیاری تمایل به یادگیری و نواختن این ساز به صورت حرفه ای دارند.
ویژگی های مهم در ساز باغلاما
از ویژگی هایی که این ساز را در میان سازهای دیگر خاص و ویژه می کند، دارا بودن سه گروه سیم در آن است. تعداد هفت سیم در این سه گروه جای گرفته که با نواختن این سیم ها از طریق سرانگشتان و یا با مضراب، نوای جادویی و آرامش بخش ساز از لابه لای سیم ها شنید می شود.
دسته بندی سیم ها در یک گروه سه تاره و دو گروه دوتاره باعث شده است تا نواختن آن کمی از دیگر سازها متمایز شود. نوای سیم ها در کاسه گلابی شکل باغلاما گردش کرده و بر روی این کاسه ،یک صفحه چوبی پوشانده شده است که این دو موجب تولید رنگ خاص صدای ساز، زیبایی و تقویت صدای آن می شوند.
قطعات و اجزای تشکیل دهنده باغلاما
باغلاما از اجزا و قطعات مختلفی تشکیل شده است که از این اجزا می توان به این موارد زیر اشاره نمود:
- کاسه ترکه ای و یا یک تکه، این کاسه یا از ترکه های برش خورده و از متریال یکپارچه ساخته می شود.
- صفحه ی چوبی که بر روی کاسه قرار می گیرد.
- دستان ها
- خرک و وترها
- شیطانک ساز
- سیم گیر
- مضراب
متریال در ساخت باغلاما
برای خوشنوایی و خوش صدایی ساز سازندگان نهایت دقت و حوصله را به خرج می دهند. ساخت کاسه ی ساز از چوب درختان مختلف صورت می گیرد. اما در قسمت پشت کاسه از چوب های نازک استفاده می شود که به این قسمت اتصال می یابند. در محل وصل دسته با کاسه نیز از چوب های نازک استفاده می شود که ایجاد اتصالی محکم می نماید.
استفاده از خرک تحتانی در قسمت انتهایی کاسه، باعث ایجاد محلی برای گره زدن سیم ها می شود. سیم ها بعد از آن به خرک میانی رسیده و به گوشی ها متصل می شوند. برای تنظیم جای سیم ها لازم است که خرک میانی کمی در محل خود حرکت کند. نصب پرده ها با نوای موسیقی هر منطقه و محتوای شنیداری آنها کاملا مطابقت داشته و هر منطقه به نوع مشخصی پرده ها را به اصطلاح کوک می کنند.
چگونگی ساخت کاسه ی ساز
برای ساخت کاسه از روش های مختلفی استفاده می شود. نحوه ساخت نیز بر صدای ایجاد شده ساز باغلاما تاثیر زیادی دارد. در یک روش از کُنده های بزرگ درختان استفاده می شود. این کنده ها شکافته و کاسه از آن ساخته می شود. اما در روش دیگر ساخت کاسه به صورت ورقه ای و ترکه ای انجام می شود. این ورق های نازک چوبی، حرارت دیده و بر روی قالب مشخصی با چسب چسبانده می شوند. استفاده از چسب در انتهای کار به این قالب استحکام بیشتر می دهد.
صفحه ساز باغلاما چیست؟
از مهمترین بخش ها در باغلاما نوع و ساخت صفحه چوبی است که بر روی کاسه قرار می گیرد. این صفحه بیشتر از چوب درختان تیره رنگ ساخته می شود و با روغن درختان صنوبر کاملا پوشانده می شود. پوشش صفحه با این روغن نیز به ایجاد صدایی دلنواز و مخصوص در ساز باغلاما کمک زیادی می نماید.
انواع باغلاما
سازهای باغلاما در هر کشور با طراحی های خاص و ویژه ای ساخته می شوند. نوع دسته بلند و نوع دسته کوتاه این ساز که در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرند هر کدام نشان از فرهنگ و آدابی خاص و محتوای شنیداری مخصوص آن اقلیم دارد.
یادگیری این ساز نیز یکی از محبوب ترین انتخاب ها در میان عاشقان موسیقی است که موسسات مختلفی در سراسر دنیا اقدام به آموزش افراد علاقمند می نماید. بهترین آموزشگاه موسیقی در کرج نیز اقدام به آموزش هنر دوستان و علاقمندان در استان البرز نموده است. برای کسب اطلاعات بیشتر و آگاهی از نحوه ثبت نام در این آموزشگاه به سایت مربوطه مراجعه فرمایید.
