آشنایی با ساز شمشال

شمشال یکی از سازهای محلی بادی به حساب می آید و در واقع آن را قدیمی ترین ساز دهنی می دانند و همواره در بین سازهای جدید و عجیب دنیا نیز مطرح می باشد. این ساز همان طور که از نامش مشخص می باشد، در مناطق غربی کشور مورد استفاده قرار می گیرد و در بین اقوام کرد، لر و لک مرسوم است. معمولا نواختن ساز شمشال در بین چوپانان و کوه نشینان این مناطق بسیار رایج است.

نکاتی در مورد  ساز  محلی شمشال

قدمت ساز شمشال به گونه ای است که آن را مادر تمام ساز های بادی می دانند. در این مورد بحث های مختلفی وجود دارد که قدمت آن را مصادف با شهر نشینی قوم کرد که در حدود 6 هزار سال پیش می باشد، در نظر می گیرند. از روایت های محلی مناطق غربی و کرد نشین ایران نیز می توان این برداشت را نمود که ساز شمشال از گذشته های دور تا به امروز با زندگی ساکنین این مناطق عجین بوده است.

همچنین بخوانید: معرفی ساز شینگ Sheng

ساز شمشال کردی

ساز شمشال کردی  در گذشته از بال عقاب و چوب نی درست می کردند که نحوه ی ساخت آن با امروز متفاوت بوده است. در گذشته طول حدود 40 الی 50 سانتی متر را برای این ساز در نظر می گرفتند و چوب نی بریده شده را در داخل شیر قرار می دادند.

این کار باعث جذب شیر به بافت های آن می شود. سپس ساز را در بالای لانه ی مورچه قرار می دادند تا بافت های اضافی آن خورده شود و وزن آن نیز کاهش یابد. به منظور استحکام بیشتر نی از درخت آلبالو تکه چوبی تهیه می کردند و آن را بر روی نی به فواصل دلخواه سوار می نمودند. در انتهای نی و در حدود 4 سانتی متر انتهایی آن، تعدادی سوراخ با فواصل معین و برابر ایجاد می کردند.

جزئیات ساز شمشال

به دلیل قدیمی بودن ساز شمشال، ساختمان آن نیز بسیار سازه و بدون پیچیدگی خاصی می باشد. البته ناگفته نماند ساده بودن ساختمان شمشال، دلیل بر راحت بودن نواختن آن نمی شود و برای این منظور به تجربه و مهارت خاصی نیاز است که با حضور در کلاس های آموزشی میسر می شود.

همان طور که گفتیم، شمشال از چوب نی ساخته می شود و طول آن می تواند در حدود 40 تا 50 سانتی متر باشد. این چوب نی به صورت توخالی تهیه می شود و قطر آن نیز از 1 و نیم تا 2 سانتی متر متغیر خواهد بود. در روی ساز شمشال 6 سوراخ دیده می شود و در قسمت پشتی آن نیز یک سوراخ وجود دارد.

شمشال های قدیمی را از چوب، استخوان بال پرندگان و یا نی تهیه می کردند که مرسوم ترین حالت آن نیز نی می باشد. اما امروزه می توان به روش های مختلف این ساز قدیمی و زیبا را ساخت. معمولا برای ساخت شمشال های امروزی از آلیاژ برنج و یا مس و قلع استفاده می کنند.

با استفاده از ساز شمشال می توان مقام های مختلف کردی را اجرا نمود و تنوع آن نیز بسیار بالاست. همچنین ساز شمشال را در مراسمات مختلف به کار می برند که ترکیب آن با همراهی تنبک و همچنین رقص محلی کردی بسیار مرسوم است.

همچنین بخوانید: آشنای با ساز نی انبان

نحوه نواختن ساز شمشال

نحوه ی نواختن ساز شمشال نیز دارای نکات ریزی می باشد که با به دست آوردن تجربه و تمرین فراوان می توان به آنها مسلط شد. این ساز را برای نواختن بر روی لب ها قرار می دهند که حالت آن نیز باید به صورت مایل باشد. سپس در آن می دمند که برخورد هوای بازدمی با لبه های ساز شمشال، صدای زیبایی به وجود می آید. صدای بم و زیر تولید شده در این ساز را می توان به صورت کنترل شده در آورد که باعث زیبایی و تنوع بالای آن می شود.

از مهم ترین خصوصیات ساز شمشال می توان به حالت نفس گرفتن و نفس برگردان آن اشاره کرد که به آن دمکش نیز گفته می شود. این تکنیک باعث به وجود آمدن صدای ممتد و یکنواختی می شود که منحصر به فرد است. در این حالت همزمان با نفس کشیدن و ورود هوا از راه بینی، می توان هوا را در دهان هدایت کرد که برای ذخیره کردن هوا در شمشال به کار میرود. در بین شمشال نوازان معروف، می توان قادر عبدالله زاده را نام برد که به قاله مه ره نیز معروف می باشد.

تفاوت ساز شمشال با ساز نی

شاید این سوال برای بسیاری از افراد به وجود آید که ساز شمشال با ساز نی چه تفاوتی دارد؟ در این مورد می توانیم به ساختار و جنس آن ها اشاره کنیم. ساز شمشال جز ساز های دهنی و قدیمی به حساب می آید که ساختمان آن نیز در حال حاضر به صورت فلزی می باشد. اما ساز نی را از گیاه نی می گیرند و به همین دلیل نیز به این نام خوانده می شود. نی دارای اسم ها و مقام های مختلفی است. برای آشنایی با ساز نی انبان، شناخت این اسامی نیز ضروری می باشد.

نکته ی مهمی که در مورد این نوع ساز ها وجود دارد، دهنی و بادی بودن آن ها است که هر کدام جز قدیمی ترین ساز ها نیز به شمار می روند. یک ساز دهنی خوب و با کیفیت باید عاری از هر گونه ضایعات بافتی در قسمت های داخلی و بیرونی آن باشد. زیرا در غیر این صورت، صدای ممتد و رسایی را ایجاد نخواهد کرد.

آموزش ساز شمشال

ساز شمشال همان طور که گفتیم، از ساز بادی چوبی قدیمی می باشد، که استفاده از آن نیازمند آموزش و مهارت بالایی می باشد. در داخل کشور آموزشگاه های مختلفی در زمینه آموزش انواع ساز های بادی قدیمی و جدید فعالیت می کنند. آموزشگاه موسیقی ساز نو در کرج یکی از این مرکز می باشد که به صورت دوره ای و حرفه ای، به آموزش اصول این ساز می پردازد. اگر شما هم به دنبال بهترین آموزشگاه موسیقی در کرج هستید، می توانید در دوره های مختلف این آموزشگاه شرکت نمایید.